Çölyak hastalığı gluten enteropatisi olarak bilinir. Buğday, arpa ve çavdarda bulunan gluten proteinine karşı vücudun intolerans göstermesi ile oluşan sindirim sistemi hastalığıdır. Çölyak hastalığı sürecinde gluten içeren besinler tüketildiğinde bağırsaklarda iltihaplanma olur ve vücutta alerjik reaksiyonlar görülebilir. Bu durum bağırsaklarda sindirimi sağlayan villus olarak adlandırılan tüysü yapıların bozulmasına; besinlerin emiliminin engellenmesine ve ince bağırsaklarda hasar oluşumuna neden olur.
Dünya nüfusunun yaklaşık %1’inde çölyak hastalığı bulunduğu ve henüz tanısı konulmamış birçok çölyak hastasının olduğu düşünülmektedir. Aileden gelen genetik faktörler çölyak hastalığı belirtileri görülmesinde en büyük etkendir. Ancak gebelik durumu, doğum, viral enfeksiyonlar ve duygusal stres durumu da çölyak hastalığı belirtilerini tetikleyebilmektedir.Beslenme Notları
Vitamin ve minerallerce zengin, bol lifli, doğal, besleyici sebze ve meyveler; bitkisel protein kaynakları olan kuru baklagiller; tavuk, balık ve et çeşitleri; yumurta, peynir, süt ve yoğurt gibi besleyici hayvansal gıdalar, glutensiz beslenme modelinizin yapı taşlarını oluşturmalı.
Glutensiz beslenme diyeti yaparken yetersiz lif alımından kaynaklı bağırsak sorunları yaşamamak adına, lif açısından zengin meyve ve sebze tüketimine oldukça önem göstermeniz gerekmektedir. Protein, vitamin ve mineral içeriği yüksek olan sebzeleri; yemeklerin, salataların veya sandviçlerin içerisine ekleyerek glutensiz beslenme sebebiyle alamadığınız bazı besin öğelerini telafi edebilirsiniz.
- Gluten içeren etiketli ürünlerden, buğday, arpa ve çavdar unları içeren ekmeklerden uzak durmalısınız
- Sosis, salam, hazır çorbalar gibi gıdalar, içerisinde inceltici ve yağ tutucu olarak gluten içerdikleri için bu besinleri de tüketmekten kaçınmalısınız.
- Bunlar dışında malt, malt aroması içeren biralar da glutensiz beslenirken tüketmemeniz gereken içeceklerdir.
Gluten içeriğine sahip bazı besinler listesi:
Ekmek. Bütün buğday bazlı ekmekler.
Makarna. Bütün buğday bazlı makarnalar.
Hububat. Glutensiz olarak etiketlenmemiş hububatlar.
Pişmiş ürünler. Kekler, kurabiyeler, kekler, pizzalar ve tüm hamur işleri.
Atıştırmalıklar. Şeker, müsli barlar, krakerler, önceden paketlenmiş hazır gıdalar, kavrulmuş fındık, aromalı cips ve patlamış mısır, simit.
Soslar. Soya sosu, teriyaki sosu, hoisin sosu, marine soslar, salata sosları.
İçecekler. Bira, aromalı alkollü içecekler.
Diğer yiyecekler. Kuskus, et suyu (glutensiz olarak etiketlenmediği sürece)
*!*Yulaf doğal olarak glutensizdir . Bununla birlikte, bunlar genellikle buğday bazlı gıdalar ile aynı fabrikada işlenebildikleri için glüten ile kontamine olurlar.
Genel Öğün Önerileri
Kahvaltı
Bol ve sınırsız yeşillik, çiğ badem, kabuklu fıstık, kabuklu ceviz, çiğ ve işlenmemiş badem, kabuklu yer fıstığı, natural ev yapımı tahin ve pekmez ve natural ev yapımı yoğurt ( kek ya da ekmek olmasını isteyenler, glüten içermeyen undan yada saf mısır unundan meydana gelen hamur işi tüketebilir.)
Ara Öğün
Glüten içermeyen unlardan hazırlanan hamur işi ya da kek hazırlayabilirsiniz. İşlenmemiş kabuklu olan kuru yemiş tüketebilirsiniz. Hem de ev yoğurdu ya da ev yapımı ayranda içebilirsiniz. Mevsimine uygun olarak bir adet meyve.
Öğle Yemeği
Etsiz sebze türü yemekler, bol yeşillikten meydana gelen salata, şehriye olmadan oluşturulan pirinç pilavı ( muhakkak bulgurdan uzak durulmalı) ev yapımı yoğurt ve ev yapımı yoğurttan yapılacak olan cacık ya da ayranda olabilir.
Ara Öğün
Bir adet mevsimine göre meyve, işlenmemiş bir avuç kuru yemiş ve bol bol su tüketilmelidir.
Akşam Yemeği
Izgara et, balık yada tavuk (et tüketmek istemeyenler etsiz sebze yemeği ile değiştirebilirler.) sınırsız yeşillikten meydana gelen salata, ev yapımı yoğurt yada ev yapımı yoğurttan hazırlanan ayran yada cacık, şehriye olmadan hazırlanan pirinç pilavı, mercimek yada sebzelerden meydana gelen çorba ve bol bol su tüketin.
Çölyak hastalığı için günümüzde tedavi veya spesifik tıbbi tedavi yoktur. Çölyak hastalığının günümüzdeki tedavisi, aşırı duyarlılığı tetikleyen ve semptomları ortaya çıkaran diyetin glutenden tamamen kurtulması etrafında döner.Sağlık dolu haftalar dilerim.
Diyetisyen Deniz Yılmaz
Buca Tınaztepe Hastanesi
